Jary Łęcza (Lenzen Schluchten, Lenzen Gründe) 

Natura jest świątynią, kędy słupy żywe
Niepojęte nam słowa wymawiają czasem.
Człowiek śród nich przechodzi jak symbolów lasem,
One zaś spojrzenia rzucają życzliwe.
Charles Baudelaire

Ten turystyczny "raj" ze swoimi atrakcjami krajoznawczymi wypełniał centrum rejonu, ograniczony przez Zauek od południa, trakt tolkmicki od wschodu, drogę z lat 1919-1921 od północy i Majową Scieżkę od zachodu. Był to teren zalesiony, a przy tym w zasadzie nie tknięty przez człowieka i nie zmieniony tradycyjnymi formami gospodarki. Dynamiczna, urozmaicona rzeźba terenu uniemożliwiała gospodarkę rolną i hodowlaną. Zabudowa poza Letnim Domem Anglików - nigdy tu nie wkroczyła. Środowisko wydawało się zatem całkowicie pierwotne, zdziczałe i obce człowiekowi. Dlatego właśnie romantyczni "bajkomalarze" dostrzegali w nim zabytkową przestrzeń, stanowiącą idealne odbicie dawnej Lanzanii i pozwalającą na snucie najbardziej fantastycznych pomysłów, na budowanie w tej okolicy romantycznej wersji pruskiej mitologii, na wyznaczanie miejsc, gdzie mieszkali bogowie i walczący z nimi Giganci, gdzie przebywali zmarli wojownicy lub rozbrzmiewały pieśni wajdelotów. Dlatego właśnie mówili o nim "raj", bo stwarzał warunki, by niejako od nowa konstruować nie skażony cywilizacją nowy, idealny świat.

Rejon Jarów Łęcza obejmuje niewielki powierzchniowo obszar ograniczony z trzech stron krętymi liniami, wyraziście odznaczającymi się w terenie. Od zachodu i północy jest to linia brzegowa Zalewu Wiślanego, zakręcająca na wysokości Suchacza z północy na wschód, a od wschodu błądząca wśród wzgórz i głębokich jarów trasa traktu tolkmickiego. Na południu granica nie była nigdy dobitnie zaakcentowana, przebiegając wśród pól uprawnych (tak zwane Dolne Pola - Niederfelde) połozonych na Grzbiecie Zachodnim i Grzbiecie Wschodnim, należących zasadniczo do przedstawionego na innym linku rejonu Szwajcarii Próchnickiej.

"Raj" został podzielony przez twórców romantycznej turystyki na kilka mniejszych części. Główną atrakcję stanowił system czterech głębokich jarów tworzący prawdziwy Labirynt do błądzenia i wyszukiwania miejsc historycznych, legendarnych, mitologicznych oraz zachwycających naturalnym pięknem, wprzódy wybranych na uroczyska, miejsca wypoczynkowe i widokowe, Największy i najgłębszy, biegnący z zachodu na wschód jar nazwano Pruszkim Jarem, pozostałe trzy dochodziły do niego od południa. Były to, poczynając od zachodu: Jar Gigantów, Mały Jar Plantacjowy oraz Duży Jar plantacjowy.

Jar Gigantów. Najbardziej tajemniczy i niezwykły z całego "raju". Las porastający tę okolicę tradycyjnie określano mianem Cztery Łany. Romantycy w nim właśnie umiejscowili - w bliżej nieokreślonych miejscach - legendarne laski Lanzanii i Potrimposa, nawiązujące do pruskich świętych gajów, w których czczono święte drzewa. Były to znane w historii religii drzewa życia lub drzewa kosmologiczne, stanowiące punkty orientacyjne w mitologicznej geografii, obrazujące podział wszechświata na krainy bogów, żywych i zmarłych. Pnie oznaczały świat ludzi, zamieszkujących zamki, w korzeniach egzystowały zmarli przodkowie, korony należały do bogów, takich jak Potrimpos, Curcho i Perkun. Poza tymi świętymi kręgami rozciągała się przestrzeń wroga, obca i nieujarzmiona, w której roiło się od istot nieprzyjaznych i złośliwych - gnomów, elfów, trolli i Gigantów.

Mieliśmy tu więc, jak w pigułce, całą pruską mitologię, z jej najważniejszymi elementami i głównymi wyobrażeniami, skondensowaną, zilustrowaną tworami natury. Cała bajka nie zamykała się zresztą na niewielkiej przestrzeni, nazywanej również Obszarem Zamku (Burgwall Gebeit). Znajdowała kontynuację w innych rejonach Wysoczyzny Elbląskiej, a nawet dalej - na sąsiedztwie Mierzei Wiślanej.
Mitologiczna wojna bogów z Gigantami spowodowała w konsekwencji wyłonienie się z morza Estów lądu Mierzei, głazy używane w wojnie rozsiane zostały w licznych jarach Wysoczyzny Elbląskiej, stanowiące tradycyjne miejsca święte i legendarne; pokonani Giganci spoczęli w miejscu zwanym Cmentarzyskiem Gigantów [Hünengrab - koło Ostrobrzegu, w rejonie lasu Kadyńskiego].

Opracował: Krzysztof Karwaszewski
Korekta: Armin Felgenau