Elbląg to miasto powiatowe w woj. warmińsko-mazurskim, na styku Żuław Wiślanych i Wzniesień Elbląskich, u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego. Liczy sobie około 140 000 mieszkańców. Posiada dobrze rozwinięty przemysł elektromaszynowy (zakłady Zamech), odzieżowy, drzewno-papierniczy, skórzano-obuwniczy, przetwórstwa spożywczego (między innymi browar polsko-australijski, spółki Elbrewery) i energetyczny. Elbląg to także ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej, przystań żeglugi pasażerskiej (w sezonie rejsy do Krynicy Morskiej i Ostródy). Jest tez ważnym ośrodkiem kulturalnym regionu, siedzibą Teatru Dramatycznego oraz Elbląskiego Towarzystwa Kultury.
Historia Elbląga jest też bardzo imponująca:
Pierwotne osadnictwo rozwijało sie wokół krzyżackiego zamku obronnego, zbudowanego w roku 1237. W roku 1246 uzyskał prawa miejskie. Rok 1347 przyniósł ważne wydarzenie, mianowicie na wschód od istniejącego Starego miasta, założono Nowe Miasto, które jako członek Hanzy silnie rozwinęło się w oparciu o handel. W XIV w. Nowe Miasto konkurowało z Gdańskiem, a już w XV w. stało się obiektem walk polsko - krzyżackich. Na mocy pokoju toruńskiego w 1466 miasto przyznano Polsce. W 1478 Stare i Nowe Miasto połączyły się. Pod koniec XVI w. powstała w Elblągu pierwsza stocznia. XVII w. przyniósł stopniowy upadek ważności miasta. Walnie przyczyniły sie do tego wojny toczone przez Rzeczypospolitą oraz zamulenie Zalewu Wiślanego, które spowodowało zmniejszenie jego znaczenia komunikacyjnego. W okresie rozbiorów i w XX-leciu Międzywojennym Elbląg znajdował się pod panowaniem pruskim. W XIX w. nastąpiło wyrażne ożywienie gospodarcze związane z budowa Kanału Ostródzko-Elblaskiego. Podczas II wojny swiatowej w mieście funkcjonowały podobozy obozu koncentracyjnego w Sztutowie oraz liczne obozy pracy przymusowej. W roku 1945 Elbląg bardzo zniszczony powrócił do Polski.
W Elblągu znajdziemy wiele zabytków:
- zespół dawnego klasztoru Dominikanów (XIII-XIV w.)
- kościół Św. Mikołaja z bardzo bogatym wyposażeniem wnętrza (XIII-XIV w.). Obecnie to katedra pod wezwaniem Św. Mikołaja
- kościół Św. Jerzego (XIV-XV w.)
- dawny zespół szpital Św. Ducha (XIV)
- dawny kościół Bożego Ciała (XV w.)
- kamieniczki Starego Miasta
- zespół budynków dawnego przedzamcza (XVI w.)
Świadectwem tego, że Elbląg został założony w XIII w. jest wiele grodzisk położonych w bliskim sąsiedztwie, a także informacja Wulfstana o średniowiecznym emporium handlowym Truso. Elbląg był jednym z głównych ośrodków politycznych i gospodarczych północnych ziem Rzeczypospolitej szlacheckiej. Od inkorporacji Prus do Polski w 1454 r. i od drugiego pokoju toruńskiego w roku 1466 przez ponad 300 lat królowie polscy kształtowali stosunki wewnętrzne i zewnętrzne Elbląga. Wypełniając swoje zwierzchnie prawa nad miastem, uposażyli go w dobra ziemskie i zezwalali na bicie monety, decydowali o organizacji władz miejskich i sądownictwie miejskim, o handlu i uprawnieniach kupców elbląskich. Świadczą dziś o tym słane przez królów do miasta listy i dokumenty, wśród których są przywileje, wyroki sądu królewskiego (dekrety), polecenia królewskie (mandaty), różnego rodzaju akty rozliczeń finansowych i nominacje na urzędy. Miasto ze swej strony dążyło do uzyskania jak najszerszych uprawnień gospodarczych i politycznych i królowie hojnieje przyznawali w postaci przywilejów.
Przywileje są nie tylko świadectwem stosunku królów polskich do Elbląga, ale ilustruja także pracę centralnego urzędu zarzadu państwem, jakim była kancelaria królewska, króla z woli króla wystawiła owe przywileje. zasady organizacji i pracy kancelarii królewskiej ukształtowały się na podstawie praktyki i ustaliły na początku XVI w. Na czele kancelarii stał kanclerz - "kancelarii większej" i podkanclerzy - "kancelarii mniejszej".
W Elblągu oryginały najstarszych i najcenniejszych przywilejów przechowywano na ratuszu w skarbcu. Późniejsze i mniej ważne trzymał u siebie w pokoju burmistrz razem z księgą przywilejów. Natomiast odpisy przywilejów wraz z innymi aktami miejskimi złożone były w pomeiszczeniach kancelarii lum Archiwum Miejskiego.
Wszystkie przywileje utraciły swą moc urzędowa w wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku i zajęcia miasta przez wojska Fryderyka II. Pożar ratusza Starego Miasta 1777 r. spowodował rozproszenie akt włącznie z dokumentami, które w większości znalazły się wówczas w rękach prywatnych.
Odzyskiwano je systematycznie w XIX i jeszcze w XX w. za sprawą archiwistów i opiekunów Archiwum Miejskiego, którzy porządkowali jego zasób.
Obecnie dokumenty Elbląga tworzą osobną kolekcję, liczącą około tysiaca dokumentów i przechowywaną wraz z innymi aktami elbląskimi w Archiwum Państwowym w Gdańsku.
Opracował: Krzysztof Karwaszewski
Korekta: Armin Felgenau
Brama Targowa w Elblągu
